Yapay zeka (YZ), 20. yüzyılın ortalarından bu yana bilim insanlarının ve mühendislerin hayalini kurduğu, ancak ancak son on yılda büyük bir ivme kazanan bir teknolojidir. Günlük hayatımızda, iş dünyasında ve endüstriyel üretimde YZ’nin rolü her geçen gün artmaktadır. Bu makale, yapay zekanın tarihsel kökenlerini, bireysel ve toplumsal yaşama etkilerini; ayrıca elektronik, iletişim, uydu, uzay ve havacılık gibi yüksek teknoloji gerektiren sektörlerde nasıl uygulandığını ve bu uygulamaların hem çalışanlar hem de şirket sahipleri açısından neler ifade ettiğini kapsamlı bir biçimde ele almaktadır.

1. Yapay Zeka Kullanımının Tarihçesi ve Günlük Hayattaki Yeri

Yapay zekanın kökenleri, Alan Turing’in “Makineler düşünebilir mi?” sorusuyla 1950’lerde atılan adımlara dayanmaktadır. 1956’daki Dartmouth Konferansı, John McCarthy, Marvin Minsky, Claude Shannon gibi öncü isimlerin katkılarıyla yapay zekanın resmi disiplin olarak tanınmasına vesile olmuştur. İlk dönemlerde sınırlı hesaplama gücü ve veri yetersizliği, yapay zekanın geniş ölçekli uygulamalara girmesini engellese de, 1980’lerde uzman sistemlerin geliştirilmesiyle finans, tıp ve mühendislik gibi alanlarda ilk pratik örnekler ortaya çıkmıştır.

1990’lar, makine öğrenimi algoritmalarının evrimine sahne olurken, 2000’li yılların sonları ve 2010’lu yıllarda büyük veri, derin öğrenme ve sinir ağı temelli yöntemlerin geliştirilmesiyle yapay zeka, bireylerin ve kurumların günlük yaşamında merkezi bir konuma gelmiştir.

Günlük Yaşamda Yapay Zeka Uygulamaları

• Mobil Asistanlar ve Kişisel Cihazlar: Siri, Google Assistant, Alexa gibi uygulamalar, doğal dil işleme (NLP) ve derin öğrenme tekniklerini kullanarak sesli komutları anlayıp, kullanıcıların ajanda yönetimi, bilgiye erişim ve ev otomasyonu gibi ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Bu sistemlerde transformer mimarileri (ör. BERT, GPT) sayesinde dil modeli eğitimi yapılır ve sürekli geri bildirimle gelişirler.
• Finans ve Bankacılık: Dolandırıcılık tespiti, kredi risk analizi ve algoritmik yatırım stratejilerinde kullanılan yapay zeka, milyonlarca işlem verisini anlık olarak analiz ederek olağan dışı desenleri belirleyebilmekte ve önleyici tedbirlerin alınmasını sağlamaktadır. Örneğin, derin öğrenme algoritmaları geçmiş işlem verilerini kullanarak gelecekteki riskleri tahmin eder.
• Sağlık Sektörü: Medikal görüntü analizi, hastalık teşhisi, ilaç keşfi ve robotik cerrahi gibi alanlarda YZ, konvülasyonel sinir ağları (CNN) ve diğer derin öğrenme yöntemleriyle görüntülerden anormallikleri tespit edebilmektedir. Bu da erken teşhis ve kişiselleştirilmiş tedavi süreçlerini mümkün kılmaktadır.
• Eğitim: Öğrencilerin öğrenme hızına ve tarzına göre uyarlanmış dijital eğitim platformları, yapay zeka algoritmaları sayesinde kişiselleştirilmiş müfredatlar sunar. Bu sistemler, öğrencinin önceki performans verilerini analiz ederek eksik olduğu alanlara yönelik destek sağlar.
• E-ticaret ve Dijital Pazarlama: Kullanıcı davranışlarını analiz eden yapay zeka sistemleri, kişiselleştirilmiş ürün önerileri sunar, chatbotlar aracılığıyla müşteri hizmetlerini optimize eder ve fiyatlandırma stratejilerini dinamik olarak güncelleyerek rekabet gücünü artırır.
• Ulaşım: Otonom araçlar, akıllı trafik yönetimi sistemleri ve lojistik optimizasyonunda yapay zeka, sensör verileri ile sürekli olarak çevresel analizler yapar ve gerçek zamanlı kararlar alarak trafik akışını iyileştirir.

2. Yapay Zekanın Topluma ve Yaşam Biçimlerimize Etkileri

Olumlu Etkiler

• Verimlilik ve Hız: YZ, rutin iş süreçlerinin otomasyonu sayesinde insanların daha yaratıcı ve stratejik görevlere odaklanmasını sağlar. Örneğin, büyük veri analizi ile işletmeler daha hızlı ve doğru kararlar alabilmektedir.
• Kişiselleştirilmiş Deneyimler: Eğitimden sağlık hizmetlerine kadar pek çok alanda, yapay zeka bireysel ihtiyaçlara yönelik çözümler sunarak yaşam kalitesini artırır.
• Risk Yönetimi ve Güvenlik: Finansal işlemlerde ve siber güvenlik alanında YZ, anormallikleri tespit ederek riskleri en aza indirir.
• Yenilik ve İnovasyon: YZ, sürekli öğrenme ve adaptasyon yetenekleri sayesinde yeni iş modellerinin ve teknolojik gelişmelerin kapısını aralar.

Olumsuz Etkiler

• İş Gücü Dönüşümü: Otomasyonun artması, özellikle tekrarlayan işlerde çalışan çalışanlar için iş kaybı riski yaratırken, mesleki beceri dönüşümü gerektirir.
• Gizlilik ve Etik Sorunlar: Büyük veri kullanımı ve algoritmaların şeffaf olmaması, veri güvenliği ve etik sorunlara yol açabilir.
• Bağımlılık ve Sosyal Etkileşim: Dijital sistemlere olan artan bağımlılık, yüz yüze iletişim ve sosyal etkileşimlerin azalmasına sebep olabilir.
• Teknolojik Eşitsizlik: YZ teknolojilerine erişimdeki farklılıklar, toplum içinde yeni eşitsizliklerin ortaya çıkmasına neden olabilir.

  HedefKoç Danışmanlık Dr. Uzman Psikolog H. Mert Özaydın

TUYAD Başkanı Hayrettin Özaydın, Dünya Uzay Sürdürülebilirliği Derneği (WSSA) Yönetim Kurulu Danışmanı ve SAMENA Telekomünikasyon Konseyi CEO’su Bocar Ba ile önemli bir toplantı gerçekleştirdi. Dubai’de yapılan bu görüşmede, dijital dönüşüm, uzay gelişimi ve küresel uzay sürdürülebilirliği gibi kritik konular ele alındı. Bu toplantının bir sonucu olarak, telekomünikasyon sektöründeki değerli üyelerimiz adına gelecekte iş birlikleri kurulmasına karar verildi.

Ankara ve İstanbul’da gerçekleştirdiğimiz başarılı etkinliklerin ardından, WSSA ile iş birliği içinde Dubai’de daha büyük ve kapsamlı bir etkinlik düzenlemek için önemli adımlar atıldı. Bu girişim, Türkiye’nin elektronik sanayisinin gelişimini desteklemeyi amaçlamakta olup, özellikle savunma, uydu ve uzay teknolojilerine odaklanarak MENA (Orta Doğu ve Kuzey Afrika) bölgesinin tamamına ulaşmayı hedeflemektedir. Bu ortaklık, Türkiye’nin uzay ve telekomünikasyon alanındaki ilerlemelerine büyük katkı sağlayacak ve bölgesel dijital ve uzay gelişiminin hız kazanmasına yardımcı olacaktır.

WSSA, küresel uzay ekosisteminde uzay sürdürülebilirliği konusunda birleşik ve sorumlu bir duruşun sağlanmasını amaçlayan önemli bir platformdur. Dernek, üyeleri arasında yapıcı tartışmaları teşvik etmekte ve ortak ilgi alanlarında bilgi paylaşımını desteklemektedir. WSSA’nın odaklandığı alanlar arasında uzay ve karasal çevre, uzay enkazı, uzay trafiği, spektrum ve frekans yönetimi, uzay güvenliği ve emniyeti, uzay varlık üretimi ve kalite kontrolü, uzay kaynaklarının kullanımı, uzay hukuku ve politikası yer almaktadır.

Bu toplantıyı üyelerimiz adına iş birliği için düzenleyen TUYAD Uluslararası Pazarlama İletişim ve İş Geliştirme Müdürü Hengameh Rayeji’ye teşekkür eder, bizleri engin deneyimi, misafirperverliği ve sıcak yaklaşımıyla ağırlayan Sayın Bocar Ba’ya saygılarımızı sunarız. Kendisi ve WSSA ile kapsamlı iş birlikleri gerçekleştirmeyi sabırsızlıkla bekliyoruz.