Gelişen teknolojiyle birlikte bilgi, eğlence ve kültürel içeriklere erişim yolları çeşitlenmiştir. İnternet kullanımın artması beraberinde telif hakları ihlalleri ve yasa dışı yayıncılık faaliyetlerini de artırmıştır. Yasal ve yasa dışı yayın kavramlarının doğru tanımlanması, hem bireylerin hukuki sorumluluklarının farkında olması hem de toplumda kültürel ve etik bir bilincin oluşması açısından önemlidir.
Yasal yayın, bir eserin veya içeriğin; eser sahibi, yapımcı veya yasal hak sahibi onayıyla, telif haklarına uygun biçimde yayımlanmasıdır. Bu tür yayınlarda hem içerik üreticisinin hem de dağıtımcı kuruluşun hakları korunmuş olur.
Yasal yayınlar, ilgili içeriğin telif hakkı sahibinin onayı alınarak yayınlanır. Aynı zamanda dağıtımı, satış ve paylaşımı konularında da aynı yasal düzenlemeye tabii olarak gerçekleştirilir. Yasal yayınlar, izinsiz çoğaltma veya kopyalama gibi faaliyetlerin önüne geçmektedir. Yasal olarak sunulan yayınlar; içerik sahibinin satış ve pazarlama stratejisine bağlı olarak ücretli olarak sunulabilir veya ilgili platformlarda ücretsiz olarak sunulsa dahi ilgili içeriğin yasal hak sahibinin onayı alınarak paylaşılabilir.
Yasa dışı yayın, bir içeriğin yasal hak sahibinin izin alınmadan, hukuki düzenlemelere aykırı biçimde yayımlanmasıdır. Bu tür yayınlar telif hakkı ihlali teşkil eder ve hem içerik üreticisine maddi zarar verir hem de kullanıcıları hukuki sorumluluk altına sokarak cezai yaptırımlar ile karşı karşıya bırakabilir.
Yasa dışı yayınlar, ilgili içeriğin yasal hak sahibinin onayı alınmadan paylaşılmaktadır. İlgili içeriğin yayınlanması ile gelir elde edilmesi durumunda dahi yasal hak sahibine ilgili içeriğin telif ve yayın hakları ile ilgili ödemesi yapılmaz. Yasa dişi web siteleri ya da yayın platformları üzerinden veya yasal olmayan yazılımlar aracılığı ile yayınlanır. Yasal hak sahibinin onayı alınmaksızın yayınlanan bu içeriklere erişen kullanıcıları da aynı şekilde hukuki yaptırımlar ile karşı karşıya bırakabilir.
Ulusal televizyon kanalları açısından da yasal ve yasa dışı yayın kavramları geçerlidir. Günümüzde birçok ulusal kanal, içeriklerine internet ortamında da erişim sağlamaktadır. Ancak bu erişimin hangi yollarla sağlandığı önemlidir. Ulusal televizyon kanallarının resmi internet siteleri veya resmî mobil uygulamaları üzerinden izlenen canlı yayınlar, diziler ve programlar yasaldır. Bu platformlarda içerikler, kanalın yayın hakkına sahip olduğu şekilde kullanıcılara sunulur ve kullanıcıları hukuki yaptırımlar ile karşı karşıya bırakmaz.
Ulusal kanalların yayınlarını izinsiz olarak paylaşan, kaydeden veya yasal olmayan internet siteleri üzerinden izlenmesine olanak tanıyan platformlar yasa dışı yayın statüsünde değerlendirilir.
Türkiye’de yasal ve yasa dışı yayınlara ilişkin düzenlemeler başta 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) olmak üzere çeşitli mevzuatlarla korunmaktadır. Özellikle internet üzerinden gerçekleştirilen telif hakkı ihlalleri için 5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Hakkında Kanun çerçevesinde değerlendirilmektedir. Yasal ve yasa dışı yayınlar arasındaki farkın doğru anlaşılması kullanıcıların, içerik tüketim alışkanlıkları açısından önem taşımaktadır.
HedefKoç Danışmanlık Dr. Uzman Psikolog H. Mert Özaydın
RTÜK Lisanslı ve EGM onaylı kamu spotumuzu izlemek için tıklayınız:
https://www.rtuk.gov.tr/Media/FM/Icerik/KamuSpotlari/83195-tuyad%20(1).rar
